Ηλέκτρας Στρατωνίου, ποίηση

ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΟΥ
Με ροδόσταμο και μέλι θα πλύνω τις πληγές σου,
με άστρα, φεγγάρια και ήλιους
θα στολίσω τα σκοτάδια σου, μουσικές θα γίνω και γέλια
στα σιωπηλά σου βράδια
και φιλιά, αμέτρητα φιλιά, για να ποτίσω τα χείλη σου!
Ψάχνεις δρόμους π΄ οδηγούν
στο φως, σε χάδια αγοριών σε σώματα ζεστά του έρωτα!
Οι δρόμοι όμως σε προδώσανε.
Φύγε σου φώναζαν, φύγε! Κρύβουμε πόνο και μοναξιά!
Φύγε! Εδώ υπάρχει αδιέξοδο!
Βούλιαξες των ματιών σου το γαλάζιο στις θάλασσες
κι έγινε αλμύρα και κύματα
ήπιαν μικρά γλαρόπουλα και ξεψύχησαν στον αφρό.
Βαρκούλα έγινες χάρτινη
ακυβέρνητη, σε σκοτεινούς καιρούς, άγρια πεινασμένους!
Ψεύτης ο χάρτης κι η πυξίδα σου,
η ομίχλη σκέπασε τα λιμάνια και ναυάγησες σ΄ άγνωστα νερά!

Γαύριο Άνδρου 1962 – 1963

Το πανέμορφο αυτό σύντομο διήγημα μαζί με άλλα δύο και ένα ποίημα ακόμη μας το πρόσφερε η εκλεκτή Ηλέκτρα Στρατωνίου για να τα αναρτήσω στο ιστολόγιό μου. Τους δίνει τον τίτλο: ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ – Μικρά και γλαφυρά!

Η Ηλέκτρα Στρατωνίου, γέννημα της Χαλκιδικής ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από την παιδική της ηλικία γράφει ποιήματα και διηγήματα. Καθοριστική για την συγγραφική της πορεία υπήρξε η συνάντηση με τον Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος την παρότρυνε να συνεχίσει το γράψιμο. Έχει σπουδάσει αρχιτεκτονικό και ελεύθερο σχέδιο και τις σπουδές της συμπλήρωσε στην Γερμανία, όπου σπούδασε και ζωγραφική. Στην Ελλάδα συνεργάστηκε με τον γλύπτη Θωμά Μώλο για δέκα περίπου χρόνια. Έχει κάνει πολλές εκθέσεις και έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές. Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων λογοτεχνών.

Ι. Γαύριο Άνδρου 1962 -1963

Πρώτος χρόνος μετάθεσης του πατέρα μου. Βρέθηκα με την οικογένεια μου από την Χαλκιδική, σε ένα νησί άγνωστο, με ανθρώπους διαφορετικούς και μ΄ έναν τρόπο ζωής  με ήθη κι έθιμα αλλιώτικα από τα δικά μας.

ΠΑΣΧΑ – Αυτό σήμαινε για τους γονείς μου νηστεία την Μ. Εβδομάδα και τα παιδιά τους (εγώ και η αδερφή μου,) με το νταααν της πρωϊνής καμπάνας στην εκκλησία, όλη την ημέρα, ως το βράδυ που τελείωνε η λειτουργία! Με λίγα λόγια με τον παπά ανοίγαμε την πόρτα της και με τον παπά την κλείναμε! Ο πατέρας μου είχε ενημερώσει και τον μπάρμπα Τσώρο τον ψάλτη ότι ήξερα από αυτά, καθότι ο αδερφός του ήτανε ψάλτης και κάποιες φορές ήμουνα δίπλα του σαν βοηθός! Έτσι ξεκίνησε ο Γολγοθάς «της καριέρας μου» στο ψαλτήρι!   Ηλικιωμένος και κουρασμένος ο μπάρμπας, κουφός και στα μάτια λίγο θαμπός, βρήκε σε μένα μια λύση για όλα τα προβλήματα του! Ατελείωτα τα «γράμματα» και οι «απόστολοι» της Μεγαλοβδομάδας, βράχνιαζα από το πολύ διάβασμα, πεινούσα, νύσταζα, βαριόμουν και κυρίως ζήλευα τα παιδιά που έπαιζαν μπάλα στο προαύλιο και στην αλάνα κι έτρωγαν κουλούρια και τα πρώτα τους παγωτά, αλωνίζοντας το χωριό με τα ποδήλατα!  Άρχισα να θυμώνω και φούντωνε μέσα μου το άδικο!                                                                   

-Γιατί ; Εγώ δεν έχω δικαίωμα, να χαρώ τις διακοπές του σχολείου;                                               

Έτσι αποφάσισα να «κλέβω» λέξεις, προτάσεις, σελίδες και ολόκληρα εδάφια, να τελειώνει πιο γρήγορα η εκκλησία και να προλαβαίνω τους συμμαθητές μου στα παιχνίδια τους! Αυτό κράτησε αρκετά χρόνια και ήταν όλοι ευχαριστημένοι! Ο γέρος παπάς, ο γέρος ψάλτης και ο κόσμος που πήγαινε στο σπίτι του πιο νωρίς και ξεκουραζόταν!        Βέβαια κάποια στιγμή πρόσεξαν ότι «κάτι» συμβαίνει, αλλά το συμπέρασμα ήταν:   

 – Αυτό το κοριτσάκι ξέρει καλά τα γράμματα, διαβάζει γρήγορα και καθαρά και τα καταλαβαίνουμε καλύτερα, ο μπάρμπα Τσώρος έγινε «αργοκίνητο καράβι!                -Μπράβο στο κορίτσι, χίλια Μπράβο!!!»

Καμάρωνε ο πατέρας μου που άκουγε παινέματα για την κόρη του κι εγώ γελούσα   και κορόιδευα από μέσα μου γιατί επί τέλους, έπαιρνα απ΄ όλους την εκδίκηση μου!                                                    

Είδη είχα ξεκινήσει τον πόλεμο μου με την εκκλησία και είπα:                                                       

 – Ή εσύ πρώτη ή Εγώ!

Από τότε είμαι Πρώτα Εγώ και μετά Εκείνη!


ΙΙ. Γαύριο Άνδρου 1963- 1964

Μετά τον πρώτο χρόνο της «καριέρας μου» ως ψάλτης στην εκκλησία, αναβαθμίστηκα και πήρα προαγωγή, έγινα γενικός «δερβέναγας» στο καμπαναριό! Εγώ είχα την ευθύνη για το χτύπημα της καμπάνας κάθε Κυριακή και γιορτή, αλλά κυρίως την Μ. Εβδομάδα που οι καμπάνες χτυπάνε ασταμάτητα! Διάλεγα λοιπόν ποιόν φίλο θα πάρω επάνω στον παραμυθένιο μου πύργο και αισθανόμουν σαν την Εσμεράλντα στην Παναγία των Παρισίων! Έπαιρνα 2-3 αγόρια και ανεβαίναμε την σιδερένια σκάλα που οδηγούσε στο prive βασίλειο μου, κλείναμε την καταπακτή για την αποφυγή τυχόν απρόοπτων επισκέψεων και ξεκινούσε το… πάρτυ μας!
Δύο περιστατικά που θα μου μείνουν αξέχαστα είναι τα εξής:
α΄) Είναι βράδυ Μ. Πέμπτης, η εκκλησία γεμάτη πιστούς, το ίδιο και στον εξωτερικό
χώρο, όλοι περιμένουν ν΄ ακούσουν τα δώδεκα Ευαγγέλια και να βγάλει ο παπάς τον
Εσταυρωμένο! Εμείς επάνω στο ρετιρέ μας (3αγόρια κι εγώ,) έχουμε προμήθειες από
γκοφρέτες, τσιπς, κουλούρια, ένα μπουκάλι ρετσίνα και.. τσιγάρα Άσσος (άφιλτρα.)
Παλιόπαιδα, πάνω στην τρέλα μας, όλοι «μπουμπούκια» ένας – κι ένας!
Άρχισε το ντουμάνι και η γύρα του πιοτού από στόμα σε στόμα! Κάποια στιγμή ακούμε
από κάτω κάποιος που έλεγε: – Το καμπαναριό έχει καπνό! Βρε μήπως άρπαξε καμιά
φωτιά; Αμάν τι πάθαμε! Σηκώθηκε ένα σούσουρο στον κόσμο και κάποιος έτρεξε να
ειδοποιήσει τον επίτροπο. Μια και δυό αυτός ανεβαίνει την σκάλα κι έρχεται να δει τι
συμβαίνει…. Φωνάζει το όνομά μου, του απαντώ είμαι καλά και ότι δεν μπορώ να ανοίξω γιατί έχει κολλήσει ο σύρτης της καταπακτής! Ο καπνός του λέω, είναι από κάτι κεριά που έχουμε ανάψει για να βλέπουμε… Δεν ξέρω αν με πίστεψε, σημασία έχει ότι έφυγε γιατί έπρεπε να προσέχει το παγκάρι, μην τυχόν πάρει κανείς κερί τζάμπα χωρίς δραχμή!
Εμείς εξαφανίσαμε τα πειστήρια του εγκλήματος μας και ως αθώα παιδιά, αρχίσαμε
να κατεβαίνουμε ένας – ένας στο ναό βγαίνοντας ήσυχα έξω και να την «κοπανάμε»
για βόλτα στο λιμάνι, έτσι ούτε γάτα – ούτε ζημιά! Την βγάλαμε «λάδι» όπως λέμε!
β΄) Την ίδια χρονιά, το βράδυ της Ανάστασης (Μ. Σάββατο,) έχουμε πιάσει το πόστο μας στο καμπαναριό, από νωρίς το απόγευμα. Μαζί με τέσσερις φίλους – θαυμαστές ( ξέχασα να σας πω) ότι είχαν αρχίσει, τα σου-μου-του- ξου και στης «Μαρίτσας την ποδιά σφάζονταν παλληκάρια» κατά το άσμα! Ετοιμάζαμε λοιπόν με φούρια τα αυτοσχέδια βαρελότα μας, με πολύ απλά και δοκιμασμένα υλικά! Χασαπόχαρτο, σπάγκο, μπαρούτι και φυτίλι, η συνταγή απλή για αρχαρίους: Τυλίγαμε σε σχήμα τριγώνου χαρτί με λίγο μπαρούτι, βάζαμε το φυτίλι στην ακμή και δέναμε σφιχτά με τον σπάγκο! Αυτά τα λέμε «τρίγωνα της Ανάσταση». Είχαμε φτιάξει καμιά εικοσαριά και ήμασταν έτοιμοι για επίθεση! Δώδεκα παρά κάτι όλο το εκκλησίασμα έξω στο προαύλιο, με κεριά αναμμένα από το Άγιο Φως και τον παπά Νικόλα στην εξέδρα! Το σχέδιο μας καλά μελετημένο, με το Χριστός Ανέστη ανάβει ο καθένας μας το τρίγωνο και το πετάμε κάτω στα ΔΕΞΙΑ του ναού, που δεν είχε ανθρώπους! Με το χαρμόσυνο άκουσμα «Χριστός Ανέστη» λοιπόν, αρχίσαμε τον πόλεμο! Μπάμ και μπούμ φωνές από πιστιρίκια και γιαγιές ένας πανζουρλισμός, εγώ να χτυπώ τις διπλές καμπάνες και να πετάω τρίγωνα! Ξαφνικά ακούμε να φωνάζει ο Μίμης:

  • Όχι ρε γα…το …Όχιιι ! Τον βλέπουμε με δύο βαρελότα αναμμένα να τινάζει το χέρι του
    πανικόβλητος και να τα ρίχνει πάνω στον κόσμο που στέκονταν από κάτω! Χαμός!
    Το ένα πέφτει σε μιας γυναίκας το παλτό μέσα στην τσέπη και το άλλο στα μαλλιά μιας
    κοπέλας! Αρπάζουν φωτιά και οι δύο, τσιρίζουν, τρέχουν και πίσω τους κάποιοι για να
    τις σβήσουν! Στο μεταξύ όλοι ρωτούν από που ήρθαν αυτά τα τρίγωνα, ποιος τα πέταξε;
    Περιττό να σας πω, ότι κανείς δεν μας είχε δει και κανένας δεν υποψιάστηκε, ότι έπεφταν απ΄ το καμπαναριό! Και τώρα το καλύτερο… Εμείς από τον φόβο μας κοντεύαμε να πάθουμε ίκτερο! Άρχισαν οι χωροφύλακες να ψάχνουν ολούθε, οι δάσκαλοι, ο Ειρηνοδίκης, κι από κοντά ο Λιμενάρχης, με αποτέλεσμα εμείς «οι τρομοκράτες» να περιμένουμε την σύλληψη μας, με χειροπέδες, μπουντρούμια κι αναμορφωτήρια! Αποφασίσαμε λοιπόν να μείνουμε εκεί πάνω, μέχρι να φύγουν όλοι και μετά να γίνουμε Λούηδες! Μόνον που υπολογίζαμε δίχως τον ξενοδόχο γιατί άδειασε η εκκλησία χωρίς να το καταλάβουμε κι ο επίτροπος έφυγε κλειδώνοντας την πόρτα! Τσακισμένοι αράξαμε στα στασίδια και κλαίγαμε την μοίρα μας, δεν υπήρχε πλέον καμιά σωτηρία… Φτιάχναμε σενάρια για τις εξηγήσεις που θα δίναμε στους γονείς μας! Κι επειδή τέτοιες νύχτες γίνονται θαύματα εμείς είχαμε την τύχη να ζήσουμε ένα! Ήρθαν και μας άνοιξαν κατά την μία η ώρα αφού
    οι γονείς μας είχαν αναστατώσει τους πάντες με την εξαφάνιση μας!
  • Τους διηγηθήκαμε κλαίγοντας το γνωστό παραμύθι, – μάγκωσε ο σύρτης και δεν άνοιγε η καταπακτή του καμπαναριού κλπ- κλπ … Όχι μόνον μας πίστεψαν και δεν μας μάλωσαν, αλλά θύμωσαν με τον έρμο των επίτροπο που ήταν σαν ζεματισμένος γιατί πριν φύγει δεν ανέβηκε να μας φωνάξει, όπως όφειλε να κάνει πριν να κλειδώσει την εκκλησία! Σαν να μην έφτανε αυτό, του είπαν το πρωί να φέρει μάστορα για ν΄ αλλάξει τον χαλασμένο σύρτη!
    Ήταν το Πάσχα μιας ατίθασης προ- εφηβείας, που ονειρευόταν την ενηλικίωση Της!

Έρημος και πόλη

Του Αρχιμ. Χρυσοστόμου Χρυσόπουλου, Θεολόγου – Κοινωνιολόγου

Παράξενο  είναι το συναξάρι  της  πέμπτης Κυριακής, των νηστειών. Περιγράφει μια πρώην πόρνη που η ζωή της με  ευκολία περιγραφόταν  ως  άθλια,  ελεεινή,  ντροπιαστική.  Όμως δεν τη θυμόμαστε αύριο  ως  αμαρτωλή, αλλά την προβάλλουμε  ως  μετανοημένη∙   δεν  κοιτάμε το πριν,  αλλά τονίζουμε το μετά,  ξεχνάμε  το παλιό και αξιοποιούμε  το αιώνιο. Κοντά στον Ιορδάνη  ποταμό    και   στην έρημό Του  βρίσκει  καταφύγιο  άσκησης και μετάνοιας  η  Μαρία  από την  Αίγυπτο,  η χθές ανήθικη που τιμάται   σήμερα ως   Οσία.

Ο βίος  της  φιλοξενεί  δεκαεπτά  ολόκληρα χρόνια  να εμπορεύεται  τη σάρκα της,   την ωραιότητά  της, την εξυπνάδα  της. Δώρα, αρώματα,  διασκεδάσεις, εραστές  ήταν  οι απολαύσεις  της.  Κέρδιζε  πολλά, έχανε  την ψυχή της.  

Η θρησκευόμενη κοινωνία μας δεν μπορεί δήθεν να ανεχθεί ηθικές παραβατικότητες, σαν αυτές είχε κάνει η  Οσία Μαρία στην πόλη της την Αλεξάνδρεια και σπεύδει να χαρακτηρίσει τα πρόσωπα, να τα μειώσει, να τα  αποξενώσει, να τα ρεζιλέψει. Χρησιμοποιεί ακόμα και τον άμβωνα της Εκκλησίας προκειμένου να καταδικάσει την ηθική κάποιων και να καταξιώσει άλλους, με πάμφθηνα και υποκειμενικά κριτήρια.

Η ζωή της είναι δοκάρι στο μάτι του κόσμου του καθωσπρεπισμού  της  εμφάνισης και της συμπεριφοράς. Ο θρησκευτικός εξωραϊσμός κάθε χώρου και εποχής (ακόμα και χριστιανικού, μη κρυβόμαστε) έχει πολλά σημεία συναναστροφής και αποδοχής με εξωτερικά και μόνο στοιχεία.  Το μήνυμα   του Χριστού   βλέπει την  ψυχή και δε στέκεται στην όψη∙  επαινεί τη μεταστροφή και κατακρίνει την υποκρισία. Η θρησκευόμενη κοινωνία μας δεν μπορεί δήθεν να ανεχθεί ηθικές παραβατικότητες, σαν αυτές που είχε κάνει η  Οσία Μαρία στην πόλη της την Αλεξάνδρεια και σπεύδει να χαρακτηρίσει τα πρόσωπα, να τα μειώσει, να τα  αποξενώσει, να τα ρεζιλέψει. Χρησιμοποιεί ακόμα και τον άμβωνα τη Εκκλησίας προκειμένου να καταδικάσει την ηθική κάποιων και να καταξιώσει άλλους, με πάμφθηνα και ευτελή κριτήρια. 

  Άλλες φορές  αυτός ο κόσμος   φροντίζει να καλύπτει τις διδαχές περί   τάξης  και ηθικής   μέσα    στα κηρύγματα,  στις  ελεημοσύνες, στις  δημόσιες  σχέσεις. Αμέτρητα είναι τα παραδείγματα  ηθικής σώματος και ανηθικότητας ψυχής, παρθενίας  εξωτερικής και πορνείας εσωτερικής. Χωρίς βέβαια να απολυτοποιούμε καταστάσεις. Αρκετοί απλώνουν την συνείδησή τους και την ταυτίζουν με την κλειδαρότρυπα.  Όσο εύρος    έχει αυτή, τόση  είναι και η  έκταση του αγώνα τους, αφού κριτήριο έχουν την αμαρτία των άλλων και όχι τις προτροπές του Κυρίου. Ο αρρωστημένος ηθικισμός που διαθέτουν γίνεται κριτήριο σωτηρίας και αυτοδικαίωσης. Από  κει και πέρα   βαυκαλίζεται η κοινωνία του 21ου αιώνα    για  την  ηθική στάθμη  της,   που ποτέ δεν είναι άριστη, ούτε  και καλή. 

Σίγουρα  ο  λόγος της  Εκκλησίας   οφείλει να  καταγγείλει  την υποκρισία  και να επαινέσει  την μετάνοια, να ελέγξει  την αιτία  και να ενθαρρύνει  την αλλαγή,  να  στηλιτεύσει την εμμονή και  να προβάλει  την  επιστροφή.   Η  αποδοχή του ξένου,  του αμαρτωλού,  του διαφορετικού  δεν είναι θέμα  απλά φιλανθρωπίας  μας, αλλά  επιταγή  Χριστού.  Εκείνος  πρώτος    συγχώρεσε, συναναστράφηκε, επικαλέστηκε   πόρνες.  Δεν τοποθέτησε  ετικέτα  αλλά  απαίτησε  συγκατάβαση. 

Στη θέση  της πρώην ιερόδουλης  της Αιγύπτου   και τώρα  της ερημήτριας Μαρίας του  Ιορδάνη  μπορούμε  να βάλουμε   άνετα  τον εαυτό μας και  την  ποικιλόμορφη  εκπόρνευση  της  ζωής μας. Το ότι  γινόμαστε   ανήθικοί στην ψυχή,   δε πρέπει  να  μείνουμε  και  ανίατοι. Αντίστοιχη πρακτική  υπάρχει και σε άλλα θέματα, πικρή είναι η αλήθεια. Θέσαμε υπό καθεστώς συμφέροντος κάθε σχέση μας με τους συνανθρώπους μας, ακόμα και με τον Θεό. Όσο μας χαρίζουν αυτό που θέλουμε και μας  ευχαριστεί τότε έχουμε σχέση μαζί τους. Κοιτάμε πάντα τι θα λάβουμε, περισσότερο από το τι θα δώσουμε.

ΕΚΔΟΧΕΣ

Αγγελική-Μαρίνα Ραυτοπούλου

Τί κι αν μετράει ο χρόνος/Ποιητική συλλογή/Εξαντληθείσα

Α) ΑΜΑΡΤΙΕΣ

Δείλιασε η γυναίκα στο παράθυρο,

τρεμάμενη η φωνή ανακάλυψε το τέλος,

η εποχή άλλαξε,

ξέμεινε από δικαιολογίες.

Σκεπάστηκε με το μαύρο ζακετάκι

κι αποσύρθηκε στα ενδότερα..

Β) ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Στις στερεωμένες στο κουβάρι βελόνες

κάθισε μιά ένοχη σιωπή.

Ίσως, φταίει το φθινόπωρο, σκέφτηκε

και έσκισε την φωτογραφία της ερημίας της.

Στράφηκε στην ξυλόσομπα

κι ονειρεύτηκε τ´άγγιγμα του χειμώνα.

Γ) ΠΛΟΥΤΟΣ

Στις τραγωδίες ποτέ δεν ενέσκυψε,

πάντα θαρρούσε, πως ήταν τόση η δική της.

Ο Πλούτος χαμογέλασε και το ραδιόφωνο

γύρισε δεκαετίες πίσω,

στην θεατρική Δευτέρα που δεν είχε εποχή..

Δ) ΕΡΩΤΑΣ

Είναι που δεν είχε γνώση,

δεν ήξερε πόσο ερωτική ήταν η κίνηση των χεριών,

σαν έπλεκε τα μαλλιά εμπρός στον καθρέφτη.

Έκανε ανακωχή με τον έρωτα,

εξάλλου, πάντα σε πόλεμο ήταν.

Ε) ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Το άλογο έτρεχε στον άνεμο των σκέψεων

κι εκείνη η μικρή των εποχών απέχθεια

κύλησε στα νερά του ποταμού.

Τα μεγάλα και μικρά ποιήματα της ζωής,

μια ανταπόκριση από το μέτωπο της μάχης,

ανιδιοτελώς και επιμόνως

προς την κατεύθυνση της δικαίωσης

να είσαι άνθρωπος, όταν νοιώθεις σύμπαν..

ΣΤ´) ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΗ

Δεν είναι σοφό να αφήνεις ατελείωτο το έργο,

δεν ικανοποιείται το περί κοινού δικαίου αίσθημα,

σκέφτηκε και άρπαξε τις βελόνες,

να πλέξει πόντο πόντο

τον μόχθο και την αγωνία της.

Αποφοίτησε πια και έπρεπε να διαλέξει.

Προτίμησε την σιωπή για όλες τις εποχές..

ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣ

της ποιητριας Angie Raftopoulou

Και το πρωί και τ´απόβραδο

τυραγνούσε τα μαλλιά της

να τα πλέξει ήλιους κι άστρα

κι απάνεμα λιμάνια

εξασκώντας την τέχνη των ονείρων,

διατάσσοντας

τα στρατεύματα των δακρύων

να στήσουν πολέμους,

να κατακτήσουν την χώρα της φωνής.

Εκεί στην ξένη χώρα

πεντάρφανη δεσποσύνη

με την χάρη των αναπαίστων

στα κουρασμένα δάκτυλα,

με το έψιλον, το άλφα, το ωμέγα

να γδέρνουν τον ουρανίσκο,

να μαρτυρούν πως ο δρόμος

εξορίστηκε χωρίς φως.

Τα δένδρα στο μαράζι,

οι έρημες νότες στις στάλες της βροχής,

η θάλασσα στο μένος των ανθρώπων,

βρώμικες πόλεις στο έλεος της στάχτης

κι εκείνη μιά ιστορία της σιωπής.

Πλέξε τα μαλλιά σου

ρόδα ανθισμένα

κι η μάνα σου κι ο πατέρας σου

νάρκες στο μυαλό.

Και το πρωί

και τ´απόβραδο μην μιλείς,

μέτοικος εσύ των ωρών,

μετανάστης των εποχών

και θλίψη κάποιου ουρανού.

Τί να ωφελεί η λέξη ενός ψιθύρου..

Συ, εξόριστη φωνή της σιωπής

σ´έναν κόσμο γιομάτο εξορίες,

σ´ένα κόσμο ανδρών που γυναίκα εγεννήθης..

Η Αγγελική-Μαρίνα Ραυτοπούλου εμπνεύστηκε το ποίημα από την ιστορία των γυναικών, την γεμάτη κόπο, προσπάθεια, αγώνα για την γέννηση, την άνθιση και της συντήρησης της ζωής. Είναι το ποίημα ένας υπέροχος ύμνος στην γυναίκα του χτες και του σήμερα.

Η προσφορά της γυναίκας στην ανθρωπότητα αρχίζει από την στιγμή που συνειδητοποιεί ότι αυτή φέρνει στο φως την νέα ζωή και δικό της χρέος είναι η φροντίδα και η επιβίωσή της. Κατάλαβε ότι σε αυτήν έπεφτε ο κλήρος να μεριμνήσει για την ικανοποίηση του βασικού ανθρώπινου ενστίκτου, της αυτοσυντήρησης. Και αμέσως ο εαυτός της μπαίνει μοιραία σε δεύτερη θέση.

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε. Η περίοδος των μεγάλων βροχών έχει τελειώσει πάνω κάτω και ο ήλιος σκάει με τις πρώτες του ακτίνες από το βουνό. Η βαριά πέτρα που φράζει την είσοδο της σπηλιάς για προστασία τις νύχτες από τα θηρία και τους δύσκολους καιρούς αρχίζει σιγά σιγά να τραβιέται στην άκρη. Μέσα στην σπηλιά ζούσαν περίπου εξήντα με εβδομήντα άνθρωποι, γυναίκες, παιδιά και άντρες. Αυτοί οι τελευταίοι προβάλλουν δειλά από το άνοιγμα της σπηλιάς, ελέγχουν τις καιρικές συνθήκες και το παίρνουν απόφαση. Έφτασε ο καιρός για το κυνήγι της βασικής τροφής του κοινοβίου που ήταν το κρέας. Αμέσως ζώνονται τα όπλα τους. Βέλη μακριά και κοντά με πέτρες για αιχμές, ρόπαλα, σφεντόνες και ό,τι άλλο θα τους βοηθούσε σε αυτήν την μάχη της τροφής και φεύγουν. Στην σπηλιά μένουν οι γυναίκες και τα παιδιά. Αμέσως ανασκουμπώνονται. Κάποιες τρέχουν στην φωτιά να φροντίσουν να την αναζωπυρώσουν, δεν έπρεπε να σβήσει γιατί δύσκολα μετά θα την άναβαν. Άλλες κίνησαν να φέρουν νερό σε πέτρινα δοχεία, που μόνες και με πολύ κόπο δημιούργησαν σκάβοντας την πέτρα με την πέτρα. Κάποιες άλλες πήραν τα ξύλινα ραβδιά τους με την αιχμηρή άκρη και βγήκαν έξω από την σπηλιά. Μετά τις βροχές το χώμα ήταν μαλακό. Άνοιγαν τρύπες με τις αιχμηρές άκρες των ραβδιών τους και έχωναν μέσα τους σπόρους των δέντρων και των λαχανικών που φύλαγαν μετά το φαγητό γι αυτήν την στιγμή. Οι γυναίκες πρώτες κατάλαβαν ότι από τους σπόρους του ξαναφυτρώνει το δέντρο, ξαναφυτρώνουν τα λαχανικά και όποιος άλλος καρπός της γης τους ήταν χρήσιμος για την διατροφή τους. Γιατί οι άντρες έλειπαν και δεν ήξεραν πότε και αν θα ξαναγυρίσουν από το κυνήγι του φαγητού. Κάποιες άλλες μέσα στην σπηλιά με αυτοσχέδιες σκούπες από κλαδιά δέντρων έβγαζαν έξω ανθρώπινα περιττώματα και ό,τι άλλο δεν χρειαζόταν να υπάρχει. Και πάνω στην φωτιά έβαζαν πέτρες να κάψουν, για να μαγειρέψουν ό,τι θα έτρωγαν εκείνη την ημέρα. Γιατί έπρεπε οπωσδήποτε το φαγώσιμο να μαλακώσει από την φωτιά για να το φάνε και τα μικρά παιδιά τους και κυρίως αυτά που δεν είχαν ακόμη βγάλει δόντια. Συνάμα οι γυναίκες μιλούσαν μεταξύ τους και τραγουδούσαν προκειμένου να πλουτίσουν την προσπάθειά τους ή να κοιμίσουν τα μικρά τους.

Αυτά και δεν ήταν τα μόνα που έκαναν οι γυναίκες. Κάθε φορά που παρουσιαζόταν ένα πρόβλημα, αυτές έπρεπε να το αντιμετωπίσουν και να βρουν την λύση του, αν ήθελαν να ζήσουν οι ίδιες και τα παιδιά τους. Γιατί πάντα ήξεραν ότι τα παιδιά ήταν δικά τους. Και αυτή η αντίληψη τις έκανε δημιουργούς του πολιτισμού. Γιατί ό,τι σήμερα λέμε πολιτισμό, τα θεμέλια τα έβαλαν οι γυναίκες ξεκινώντας από την ανάγκη να προστατέψουν τα παιδιά τους.

Αλήθεια, τι έκαναν οι άντρες; Δεν έκαναν πολιτισμό; Και βέβαια έκαναν. Δημιουργούσαν τον πολιτισμό των όπλων, έκαναν καλύτερα και πιο δολοφονικά όπλα. Έτσι άνοιγαν τον δρόμο στον δυνατό. Αυτόν που ενώ ισχυρίζεται ότι εξοπλίζεται για το καλό της ανθρωπότητας, δολοφονεί αδιάκριτα όποιον τολμήσει να σταθεί μπροστά του χωρίς να σκύψει το κεφάλι.

Το σύστημα είναι ένοχο

Το πολιτικό λάθος που κάνουν πολλοί – κατά την γνώμη μου – είναι πως θεωρούν ότι η αδικία είναι μέρος του συστήματος που κυβερνάει τον κόσμο.

Η πραγματικότητα είναι πως το ίδιο το σύστημα είναι άδικο.

Η χειραγωγούμενη Δικαιοσύνη, είναι πυλώνας λειτουργίας του συστήματος και όνειρο θερινής νυκτός κάθε προσπάθεια για την εξυγίανση της, υποστηρίζοντας παράλληλα το σύστημα.

Όσο πιο ισχυρή είναι η επικράτηση των δυνάμεων του συστήματος, ανάλογα μεγαλώνει και η αδικία των ισχυρών έναντι των αδύναμων, των παράνομων έναντι των δίκαιων.

Αγαπημένα παιδιά του συστήματος είναι η διαπλοκή, η διαφθορά, η διαστροφή, η βία κάθε μορφής, η εκμετάλλευση μέχρι την εξαθλίωση των κατώτερων στρωμάτων της κοινωνίας, η πνευματική φτώχεια , η υπαγωγή των ανθρώπων στην ανάγκη, που οδηγούν στην κατάργηση των αξιών, του ήθους και της ηθικής και νομοτελειακά η κοινωνία αποσυντίθεται και σαπίζει.

Εσείς δηλαδή, δεν οσφρίζεστε την μπόχα της αποσύνθεσης ??

Δεν βλέπετε τον πλουτισμό ελαχίστων σε βάρος των εργαζομένων και των συνταξιούχων , δεν βλέπετε την ακρίβεια, το ξεπούλημα των δημοσίων κοινωνικών αγαθών, το κουκούλωμα των παρανομιών από την Δικαιοσύνη , τις μίζες των πολιτικών ?? Δεν βλέπετε το Φαρ-Ουέστ των συμμοριών της νύχτας, τους βιασμούς παιδιών και γυναικών, το γεμάτο με εγκλήματα αστυνομικό δελτίο ??

Γιατί νομίζετε ότι έγινα αριστερός, επειδή μελέτησα τον Ένγκελς και τον Μάρξ ή χρειάζεται ανώτερο πνευματικό επίπεδο να ερμηνεύσω αυτά που συμβαίνουν τριγύρω μου ???

Η Άνοιξη αργεί. Όμως κάτω από τα πεσμένα φύλλα του Φθινοπώρου , που σάπισε ο Χειμώνας, ο καρπός φυτρώνει, τα λουλούδια ετοιμάζονται να ανθίσουν, η φύση αναγεννιέται.

Το απάνθρωπο σύστημα θα πεθάνει. Εμείς οι φανατισμένοι και συνεπώς ανόητοι το κρατάμε ακόμη ζωντανό στην εντατική.

Το άρθρο ανήκει στον αγαπημένο μου Σταμάτη Μούντριχα. Το ανάρτησε στο φμπ και με την άδειά του, που την έχω έτσι και αλλιώς, το ανεβάζω στο ιστολόγιό μου, να το διαβάζουμε, να το θυμόμαστε, γιατί όταν λησμονούμε κάτι που μας αφορά άμεσα, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη και αδικία, μας ξεχνάει και αυτό.

ΑΡΙΘΜΟΙ

Δεν ξέρεις να σιωπάς;

Μην θορυβείς,

έχει ευαίσθητα αυτιά η εξουσία,

λεπτά αυτιά αριστοκρατικά,

με τόσο θράσος έρχεσαι να φωνάζεις;

Σιώπησε επιτέλους!

Βγάλε τον σκασμό και ζήσε όπως μπορείς!

Συμβαίνουν τα ατυχήματα, τα δυστυχήματα!

Συνέχισε την ζωή σου,

μην δημιουργείς θορύβους!

Κρύβεις τόσες μελωδίες με τις κραυγές σου!

Κι αν δεν μπορείς, τράβα στον παπά

να εξομολογηθείς, να μεταφέρει στον θεό

την ενοχλητική φωνή σου!

Δεν έχει δικαίωμα η εξουσία να πλαγιάσει;

Να κοιμηθεί ανενόχλητη;

Βγάλε τον σκασμό!

Επιτέλους αποσύρσου, προσευχήσου!

Η ευθύνη είναι δική σου!

Ναι, ναι, δική σου!

Άναψε το καντηλάκι σου,

βάλε μιάν μαύρη μαντήλα,

κάνε, ως σωστή πιστή, ένα τρισάγιο,

ψάλλε θλιμμένα και γοερά!

Ως αρμόζει σε άγιο άνθρωπο!

Μοναχά μην φωνασκείς,

μην ενοχλείς τα ευαίσθητα

μακρουλά αυτιά της εξουσίας!

Αφελής είσαι;

Ανόητη! Αριθμοί όλοι στο ίδιο τρένο είσαστε!

Αριθμοί! Σας έχουν εξαργυρώσει ήδη!

Περιμένετε την σειρά σας και μην θορυβείτε!

Η εξουσία πρέπει να ζήσει!

Άχρηστοι αριθμοί!

Ο μόνος ωραίος θόρυβος είναι από τα αργύρια!

Το ποίημα έγραψε η εξαίρετη ποιήτρια Αγγελική-Μαρίνα Ραυτοπούλου.

Είναι ό,τι ωραιότερο έχω διαβάσει αυτόν τον χρόνο. Το ποίημα απευθύνεται σε αυτούς που σκέπτονται, που προβληματίζονται, αλλά και σε αυτούς που σαν την στρουθοκάμηλο, αδιαφορούν γιατί δεν θέλουν να μάθουν και να προβληματιστούν. Αλλά στις σχέσεις λαού και εξουσίας η άγνοια σκοτώνει τον λαό. Το μόνο όπλο που διαθέτει ο εξουσιαζόμενος είναι η γνώση, η σκέψη και ο αγώνας.

Εκτός αν ο λαός δεν φοβάται τον θάνατο, τον αναξιοπρεπή θάνατο, ούτε γι αυτόν ούτε για τα παιδιά του.

Λίγα λόγια και καλά, ως απαντήσεις σε εξίσου δυνατές ερωτήσεις

Ερ. Στις μέρες μας ποιον θεωρείτε ήρωα;

Απ. Στην αρχαιότητα για να θεωρείται κάποιος ήρωας έπρεπε τουλάχιστον ο ένας από τους γεννήτορες να είναι θεός ή η μητέρα ή ο πατέρας. Βέβαια και ο ίδιος όφειλε με ανδραγαθίες να αποδεικνύει τον ηρωισμό του στους ανθρώπους. Σήμερα εκείνο που χρειάζεται, και νομίζω πως είναι σημαντικό, είναι να είναι Άνθρωπος με το Α κεφαλαίο. Σε αυτήν την περίπτωση θα υπηρετεί την έννοια του ανθρωπισμού όπως την οραματίστηκαν οι αρχαίοι μας που θεμελίωσαν αυτήν την αρετήν. Και θεωρώ υποχρέωσή μου εδώ να θυμίσω εν συντομία τις βασικές αρχές του ανθρωπισμού.  Ανθρωπισμός λοιπόν σημαίνει:

 -Σεβασμός στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του Ανθρώπου.
-Αναγνώριση της αξίας της προσωπικότητάς του.
-Ενδιαφέρον  για την ολόπλευρη ανάπτυξη της  ανθρώπινης προσωπικότητας μέσα από φροντισμένη εκπαίδευση κοινή σε όλους.
-Ενδιαφέρον της πολιτείας για την ευημερία των ανθρώπων και ταυτόχρονα μέριμνα για τη δημιουργία ευνοϊκών κοινωνικών συνθηκών για όλα τα μέλη της κοινωνίας. Κοινωνικός  Ανθρωπισμός.
-Ελευθερία σκέψης και έκφρασης, ανοχή των απόψεων του συνανθρώπου.
-Άρνηση του φανατισμού, της μισαλλοδοξίας, της ανευλάβειας για τις  απόψεις των άλλων.

Για όλα αυτά και άλλα ακόμη που δεν ανέφερα, ο καθένας όμως μπορεί να προσθέσει και άλλα σχετικά, ο σύγχρονος ήρωας αγωνίζεται να γίνουν πράξη και το κάνει ανυστερόβουλα, όχι αποβλέποντας σε κάποιο προσωπικό υλικό όφελος, αλλά στο γενικό καλό, μέσα στο οποίο και ο ίδιος συμπεριλαμβάνεται. Ο άνθρωπος αγωνίζεται για τον άνθρωπο.

Ερ. Η αναφορά σας και στον δαίμονα μας φέρνει στο μυαλό την δαιμονοποίηση που διακρίνουν αρκετοί στον ξένο, στον πρόσφυγα. Σχόλιο.

Απ. Όταν οι άνθρωποι έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε κλειστά σύνορα, μακριά από τον κόσμο, όταν μαθαίνουμε τον κόσμο από έναν πολύ επικίνδυνο δάσκαλο, και εννοώ την τηλεόραση, που συνήθως διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, ναι, τότε θεωρούμε τον άγνωστο, τον πρόσφυγα, τον μετανάστη ως δαίμονα, διότι τον φοβόμαστε. Οι σύγχρονοι δαίμονές μας λοιπόν είναι οι ξένοι, το άλλο, το διαφορετικό. Δαιμονοποίηση είναι ο φόβος μας για το άλλο. Για αυτό που δεν ξέρουμε. Αλλά νομίζω ότι και στην αρχαιότητα και ιδιαίτερα στην περίπτωση του Λαέρτη ίσχυε το ίδιο.

Ερ. Γιατί ανατρέχουμε ξανά και ξανά στα Αρχαία κείμενα και στη μυθολογία για να βρούμε απαντήσεις συχνά-πυκνά για αυτά που μας απασχολούν?

Γιατί εκεί, στον μύθο, βρίσκεται όλο μας το σήμερα. Μύθος δεν είναι το παραμύθι. Μύθος είναι ο λόγος και μάλιστα ο μυητικός λόγος. Ας μην ξεχνάμε πως με μύθους εμυούντο όσοι επιθυμούσαν να μάθουν τα μυστικά της ζωής, συνεπώς, κάθε μύθος κρύπτει νουν αληθείας. Τα αρχαία μας κείμενα δεν είναι μόνον χτεσινά, είναι διαχρονικά, για τώρα, για χτες, για αύριο, για πάντα. 

Ι. Ερωτήσεις και απαντήσεις. Θέμα: Μυθολογία

Ερ. 1. Το βιβλίο σας επιθυμείτε να αφορά σε όλες τις ηλικίες των αναγνωστών

Απάντηση: Επιθυμία μου πράγματι είναι το βιβλίο να αγγίξει όλες τις ηλικίες των ανθρώπων. Αλλά αν το πετυχαίνω αυτό, δεν το γνωρίζω. Γνωρίζω όμως ότι η μυθολογία μιλάει με πολλούς τρόπους και με πολλές γλώσσες σε όλους τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι γοητευόμαστε με τους μύθους και προσπαθούμε να δώσουμε τις δικές μας ερμηνείες για τον κόσμο μας και την ιστορία μας. Οι μύθοι τι κάνουν; Μας δίνουν πληροφορίες για την δημιουργία του κόσμου. Την ερμηνεία του κόσμου μέσα από τους μύθους την ακούμε καλύτερα, με περισσότερη προσοχή. Τι  λέει ο Σεφέρης σε ένα του ποίημα. «Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές, είναι γιατί τ’ ακούς καλύτερα». Αυτό σημαίνει ότι δίνουμε περισσότερο χρόνο και χώρο στην σκέψη και στον προβληματισμό μας και ταυτόχρονα δίνουμε και την ευκαιρία στον εαυτό μας να δώσει τις δικές του απαντήσεις  πάνω στο αιώνιο μυστήριο της ζωής και του θανάτου, της δημιουργίας και της προέλευση του ανθρώπου και του κόσμου. Άρα οι μύθοι, που δεν είναι βέβαια παραμύθια, αλλά λόγοι μυητικοί για τον άνθρωπο και τον κόσμο του, έχουν την δύναμη να μας γοητεύσουν και να μας προβληματίσουν από την στιγμή που αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο ως την στιγμή που τον εγκαταλείπουμε.     

Ερ. 2. Οι μύθοι στοχεύουν στην ελπίδα, στην επικράτηση του καλού. Αποπροσανατολίζουν κοινωνίες, όπως την ελληνική ;

Απάντηση: Οι  άνθρωποι σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης κοιμούνται και ξυπνούν με τις ίδιες έννοιες, της επιβίωσης και της αντιμετώπισης των βιοτικών τους προβλημάτων. Τα χοϊκά τους στοιχεία έχουν τις ανάγκες τους, που προβάλλονται νυχθημερόν άμεσα και απαιτητικά. Αυτές οι ανάγκες οιστρηλατούν τον  άνθρωπο και τον υποχρεώνουν να αγωνίζεται μέρα νύχτα για την θεραπεία τους. Ο καθημερινός κόπος και μόχθος των ανθρώπων είναι σκληρός και ανελέητος και γίνεται με τον χρόνο περισσότερο απαιτητικός, όσο και οι κοινωνίες των ανθρώπων γίνονται πιο περίπλοκες.

Ένα ακόμη κοινωνικό φαινόμενο που κάνει πιο δραματική την ζωή των ανθρώπων, είναι η κοινωνική ανισότητα, η οποία με μέρα με την ημέρα γίνεται περισσότερο έντονη και μάλιστα κατά την γνώμη μου σε βαθμό κακουργήματος, γιατί προσπαθεί να περάσει την αντίληψη πως υπάρχουν άνθρωποι που αξίζει να είναι πλούσιοι και άνθρωποι που αξίζει να είναι φτωχοί και αυτό να γίνει πιστευτό ως μια φυσική και αναγκαία κατάσταση, όπως το νερό που πίνουμε.

Μπροστά σε αυτήν λοιπόν την κατάφορη κοινωνική αδικία, που γνωρίζουμε την αρχή της, αλλά όχι το τέλος της, ο άνθρωπος είναι ανυπεράσπιστος. Το μόνο που του απομένει από το κουτί της Πανδώρας  είναι η ελπίδα. Μόνο που η ελπίδα αυτή έπαψε γενικά να είναι υπόθεση των πολλών και έγινε ελπίδα για τον καθένα. Το «πρέπει όλοι μαζί να παλέψουμε ώστε να καταφέρουμε να κάνουμε την ελπίδα πραγματικότητα για το καλό όλων μας», έγινε «αγωνίσου μόνος σου να κερδίσεις την ζωή σου». Και αυτό βέβαια είναι αποτέλεσμα της στρατηγικής των λίγων να κυριαρχήσουν στους πολλούς. Άρα, και το υποστηρίζω αυτό, ο άνθρωπος παραπλανήθηκε όχι από την ελπίδα, αλλά από τους συγκεκριμένους που πάτησαν πάνω στην ελπίδα του για να τον παραπλανήσουν και να τον σπρώξουν να αγωνιστεί για το δίκιο του σε δρόμους αδιέξοδους.

Πληροφορίες για τα βιβλία μου

Τίτλος του έργου και εκδοτικός οίκος

  1. Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο. Μέσα από την έρευνα στα έπη του Ομήρου, την Ιλιάδα και κυρίως την Οδύσσεια και την δραματική ποίηση ανιχνεύουμε πώς ήταν η ζωή των δούλων στην εποχή του Ομήρου. Πρόκειται για δουλεία πατριαρχικής μορφής, όπου ο δούλος έμπαινε στον οίκο με την μορφή μιας κατώτερης υιοθεσίας. Υπάρχουν όμως και στοιχεία που δείχνουν σταδιακά την πορεία προς την δουλεία των κλασικών χρόνων.

Πρόκειται για μελέτη και η  πρώτη έκδοση του βιβλίου έγινε το 1989 και διανεμήθηκε από τις εκδόσεις Πατάκη. Η δεύτερη έκδοση έγινε το 2007 από τις εκδόσεις Ατραπός.

  • Όπου και όπως δει. Από την διδασκαλία μου στους προπτυχιακούς φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Περιλαμβάνει βασικές οδηγίες για την διδασκαλία των ΑΕ από το πρωτότυπο. Οι σημειώσεις από την διδασκαλία δουλεύτηκαν εκ νέου, πλουτίστηκαν και εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Ownbook to 2015. Το βιβλίο πλουτίστηκε με την συνεργασία δύο σπουδαίων φιλολόγων, της Νέλλης Τσενόγλου και της Έφης Φλαριώτη, που διέθεσαν δείγματα διδασκαλιών τους από το Γυμνάσιο και το Λύκειο αντίστοιχα.
  • Συνομιλώντας με την ποίηση. Δοκίμια εμπνευσμένα από το έργο σπουδαίων ποιητών μας. Κάθε μέρος περιλαμβάνει: το ποίημα, την ανάλυση και ανάπτυξη της κεντρικής του ιδέας, τις απόψεις μου σχετικά με το μήνυμα του ποιήματος. Το κάθε μέρος ολοκληρώνεται με ένα σύντομο αλλά και ουσιαστικό βιογραφικό του ποιητή. Το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις ήτορ το 2016
  • Σημεία και τέρατα της μυθολογίας. Στηρίζεται στην ελληνική μυθολογία, περιέχει μόνον μυθολογικά τέρατα και παρουσιάζεται με δυνατή δραματοποίηση και μυθοπλασία. Το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις ήτορ το 2017.
  • Ήρωες και Δαίμονες. Είναι μια τριλογία εμπνευσμένη από τα παλάτια της Ιθάκης. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στον Λαέρτη, πατέρα του Οδυσσέα και τον έρωτά του για μια δούλη, την Ευρύκλεια, όπως και στον γάμο του με την Αντίκλεια. Στο δεύτερο μέρος μιλάει ο Οδυσσέας στον Ερμή τον Ψυχοπομπό καθοδόν προς τον Άδη, μετά τον θάνατο του βέβαια. Εκθέτει στον Ερμή και στις άλλες ψυχές που ακολουθούν την ίδια πορεία προς τον Άδη τις ενέργειες και την δράση του από την στιγμή που επέστρεψε στο  παλάτι του ως τον θάνατό του. Τέλος, στο τρίτο μέρος μιλάει η Πηνελόπη. Αναφέρεται στον γάμο της με τον Οδυσσέα και στις δυσκολίες που πέρασε είκοσι χρόνια χωρίς αυτόν. Και στα τρία μέρη υπάρχει δυνατή δραματοποίηση και μυθοπλασία. Το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μπατσιούλας το 2018.
  • Εσύ να με λες Ηγερία. Αναφέρεται στην ίδρυση της Ρώμης που έγινε τον 8ο αι. π. Χ. Ιδρύθηκε από τον Ρωμύλο και θεμελιώθηκε νομοθετικά από τον Νουμά. Στηρίζεται σε στοιχεία ιστορικά και κυρίως μυθολογικά με πολλή μυθοπλασία και δραματικότητα (διαλόγους κλπ). Το βιβλίο εκδόθηκε το 2021 από τις εκδόσεις Εύμαρος.
  • Καλό δρόμο, Αρετή. Αναφέρεται στον κακό γάμο μιας νεαρής Ηπειρωτοπούλας από τα χωριά της Άρτας, η οποία όταν κατάλαβε για τα καλά ότι κινδυνεύει η ζωή της από την κακιά πεθερά της πήρε την τολμηρή για την εποχή της  (19ος αι.) απόφαση να φύγει από το σπίτι του άντρα της και ή να βρει ένα κατάλυμα να δουλέψει σαν άνθρωπος και να ζήσει με αξιοπρέπεια ή να πεθάνει αξιοπρεπώς αναζητώντας την ελευθερία στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της εποχής της. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2023 από τις εκδόσεις Αρμός.

Υπάρχουν ακόμη και σύντομες μελέτες που εκδόθηκαν, όπως:

-Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από την μετάφραση, 1992.

-Με αφορμή ένα ποίημα του Καβάφη. (Ποσειδωνιάται). Δοκιμή αγωνίας για την ελληνική γλώσσα, 1993.

-Η διαθεματική διδασκαλία. Πόσο πιο προσοδοφόρο θα γίνει το κάθε μάθημα, αν εξετασθεί σφαιρικά μέσα από ένα σύνολο επιστημών, 2004.

Υπό έκδοση βρίσκεται ένα ακόμη μυθιστόρημα με τον τίτλο: Δεν έχεις το δικαίωμα να θέλεις. Ακόμη φιλοδοξία μας είναι να γίνει μια τρίτη έκδοση της μελέτης μου Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο.