Κ.Π. Καβάφη, Διακοπή (1901)

Το έργον των θεών διακόπτομεν εμείς,

τα βιαστικά κι άπειρα όντα της στιγμής.

Στης Ελευσίνος και της Φθίας τα παλάτια

η Δήμητρα κ’ η Θέτις αρχινούν έργα καλά

μες σε μεγάλες φλόγες και βαθύν καπνόν. Αλλά

πάντοτε ορμά η Μετάνειρα από τα δωμάτια

του βασιλέως, ξέπλεγη και τρομαγμένη,

και πάντοτε ο Πηλεύς φοβάται κ΄ επεμβαίνει.

Το ποίημα είναι εμπνευσμένο την ελληνική μυθολογία, για μένα ελληνική πρωτοϊστορία.

Η θεά Δήμητρα, χθόνια θεά, (Δα+μάταρ, Δη+μήτηρ=μητέρα γη) αναζητά την κόρη της Περσεφόνη, που έχει απαγάγει ο Πλούτων και την κρατεί στα σκοτεινα παλάτια του  κάτω κόσμου. Κατά τις περιπλανήσεις της φτάνει και στην Ελευσίνα κατάκοπη,  όπου οι βασιλείς του τόπου της προσφέρουν φιλοξενία και της εμπιστεύονται το γιο τους να τον αναθρέψει, μη γνωρίζοντας φυσικά ποια ήταν η πανώρια γιγαντόσωμη θεά και κάτοχος των μυστικών της γεωργίας. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης η χθόνια θεά αποφασίζει να κάνει το γιο του βασιλικού ζεύγους της Ελευσίνας αθάνατο. Και αρχίζει να μυεί το βασιλικό βρέφος στην αθανασία με ειδικά προς τούτο βότανα και τη φωτιά. Η Μετάνειρα όμως μη γνωρίζοντας το θείο δώρο, που της ετοιμάζει η Δήμητρα, ορμά τρομαγμένη και με ξέπλεγα μαλλιά από τα βασιλικά δώματα αρπάζει το γιο της και διακόπτει το έργο της θεάς. Έτσι, στην προσπάθειά της να τον σώσει από το θάνατο, στερεί το γιο της από το πολύτιμο δώρο της αθανασίας, που μόνο ένας θεός μπορεί να προσφέρει. Κι αυτό γιατί δεν γνωρίζει.

Οι θνητοί αγνοούν τους σκοπούς και τα έργα των θεών. Αδυνατούν να τα καταλάβουν ή έστω να τα προβλέψουν, γιατί δεν ξέρουν. Το μόνο που γνωρίζουν σαφώς είναι ότι θα πεθάνουν. Το μόνο βέβαιο για τον άνθρωπο είναι ο θάνατος. Από αυτή τη μύχια σιγουριά πηγάζουν όλες οι ανθρώπινες ανασφάλειες και φόβοι.

Ο Πηλεύς, βασιλεύς της Φθίας, έλαβε τη χάρη από τους θεούς να παντρευτεί θνητός αυτός τη θεά Θέτιδα και μαζί της έκανε ένα γιο, τον Αχιλλέα, δυνατό, ρωμαλέο, γενναίο, ήρωα, αλλά θνητό. Όταν η Θέτις αντιλήφθηκε ότι ο γιος της ήταν θνητός και η μοίρα του ήταν ο θάνατος, ανέλαβε αμέσως το έργο να τον κάνει αθάνατο. Το μέσον προς την αθανασία ήταν πάλι η φωτιά. Κρατώντας τον λοιπόν από τη φτέρνα πάνω από τη φωτιά, τον προετοίμαζε για την αθανασία. Αλλά και πάλι το έργο της ανατράπηκε από το θνητό Πηλέα, ο οποίος αντιδρώντας ενστικτωδώς από το φόβο του θανάτου όρμησε στη Θέτιδα .

Αυτό θα πει να είσαι θνητός. Ο χρόνος ζωής  του ανθρώπου εγκλωβίζεται με πολύ αρνητικά συναισθήματα λόγω θνητότητας. Ή μάλλον θα είναι καλύτερο να αξιολογήσουμε: θνητότης, γηρατειά, θάνατος, άγνοια, φόβος, ανασφάλεια, άγχος. Αυτά είναι τα κάγκελα που φυλακίζουν την ανθρώπινη ζωή.

«Γλυκειά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα», Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

2 σκέψεις σχετικά με το “Κ.Π. Καβάφη, Διακοπή (1901)”

  1. Εδώ ταιριάζει και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμος… είναι πολύ πιθανόν στο εγγύς μέλλον, αιρέσεις να επαναστατήσουν εναντίων της επιστήμης η οποία σαν νέα Δήμητρα θα μας διδάξει τα μυστικά της αθανασίας….

    Στα ελευσίνια ξέρουμε περίπου τι ακριβώς γινόταν?

    1. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε. Στους τόπους, όπου ετελούντο μυστήρια, ο νόμος λειτουργούσε αυστηρά για τους μύστες. Αν έλεγαν κάτι έστω και σαν υπονοούμενο, η τιμωρία ήταν θάνατος. Ο σπουδαίος Αισχύλος ήταν μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια. Στις τραγωδίες του περνούσαν πολύ έμμεσα κάποιες πληροφορίες, από τις εμπειρίες του στο ιερό της Ελευσίνας και από όσα συνέβαιναν εκεί. Γιατί κάτι συνέβαινε σίγουρα. (Βλέπε, Προμηθέας Δεσμώτης). Ήταν βέβαια πολύ προσεκτικός, τόσο ώστε οι μη μυημένοι να μην μπορούν να τις καταλάβουν. Μπορούσαν όμως να καταλάβουν οι ήδη μυημένοι. Η τολμηρή αυτή κίνηση του Αισχύλου του στοίχισε την απομάκρυνσή του από το κλεινόν άστυ. Και μετά τον άδοξο θάνατό του, στον σήμα του γράφτηκε το επίγραμμα, που ο ίδιος συνέθεσε και αναφερόταν στη δράση του στους περσικούς πολέμους και όχι στην ποιητική του μεγαλοφυΐα.

Σχολιάστε