Χρύσα Χρονοπούλου – Πανταζή : Χωρίς τον έρωτα ο άνθρωπος περνά απαρατήρητος από την ζωή και χάνεται
11/05/2024 11:55
Η Χρύσα Χρονοπούλου – Πανταζή γεννήθηκε και μεγάλωσε στους Αγίους Αναργύρους Αττικής. Είναι Δρ. Φιλοσοφίας και συγγραφέας. Ως καθηγήτρια φιλόλογος υπηρέτησε σε Γυμνάσια και Λύκεια της χώρας. Ως επιστημονικός συνεργάτης δίδαξε στο ΕΚΠΑ, στην Α ́ έδρα των Παιδαγωγικών, γενική διδακτική και ειδική διδακτική για την διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο. Έχει λάβει μέρος σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Ως συγγραφέας έχει δημοσιεύσει άρθρα σε περιοδικα παιδαγωγικά και ιστορικά και έχει εκδώσει τα εξής βιβλία:
-Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο, (Πατάκης 1989, Ατραπός 2007),
-Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση, Αθήνα 1992,
-Με αφορμή ένα ποίημα του Καβάφη, δοκιμή Αγωνίας,
Αθήνα 1993,
-Η διαθεματική διδασκαλία, Αθήνα 2004,
-Ιστολόγιον, συλλογή άρθρων, Αθήνα 2010,
-Ρόζα Ιμβριώτη της ζωής και του σχολείου, Εμπειρία Εκδοτική Αθήνα 2011,
-Διδάσκω και μαθαίνω στο σχολείο, σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς, εκδ.Γρηγόρη, Αθήνα 2013,
-Όπου και όπως δει, Η διδασκαλία των ΑΕ από το πρωτότυπο, σε συνεργασία με φιλολόγους, εκδόσεις Ownbook, Αθήνα 2015,
-Συνομιλώντας με την ποίηση, εκδ. ήτορ, Αθήνα 2016,
-Σημεία και τέρατα της Μυθολογίας, εκδ. ήτορ, Αθήνα 2017),
-Ήρωες και Δαίμονες, εκδ. Μπατζιούλας, Αθήνα 2018,
-Εσύ να με λες Ηγερία, εκδ. Εύμαρος, Αθήνα 2021,
-Καλό δρόμο, Αρετή, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2023
Από το 2009 διατηρεί Ιστολόγιο στη διεύθυνση: chryssablog. wordpress.com.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ
«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΧΡΥΣΑ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ – ΠΑΝΤΑΖΗ: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στους Αγίους Αναργύρους Αττικής. Μεγάλωσα σε μια αυλή με παππού, γιαγιά, θείους, θείες, ξαδέρφια. Η ζωή μου δεν ήταν ούτε κακή ούτε καλή. Οι γονείς μου δούλευαν, εγώ
πήγαινα σχολείο και οι καλύτερες συμβουλές που είχα ήταν: Η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά, τα κορίτσια υπηρετούν τους άντρες του σπιτιού και τα όμοια.
«Π»: Τί σας ώθησε στην επιστήμη της Φιλολογίας;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Αγαπούσα το διάβασμα από μικρή, από όταν έμαθα να διαβάζω. Ήταν για μένα το καλύτερο καταφύγιο. Αγκαλιά με ένα βιβλίο ονειρευόμουν να γίνω ηθοποιός, τραγουδίστρια… Αργότερα στο Πανεπιστήμιο ονειρευόμουν να γίνω αρχαιολόγος και να ανασκάψω την Ελλάδα. Τελικά έγινα καθηγήτρια και δεν μετάνοιωσα ούτε λεπτό. Η συναναστροφή με τους νέους, μου έμαθε την ζωή και τον άνθρωπο.
«Π»: Τί είναι η συγγραφή για εσάς;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Για μένα η συγγραφή είναι ένα μέσον επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους. Γι’αυτό και ευελπιστώ μέσα από την ανάγνωση των έργων μου, οι άνθρωποι να γνωρίσουν ό,τι κινεί την ψυχή μου και ό,τι προβληματίζει τους άλλους μαζί μέσα από τους δικούς μου προβληματισμούς, που δεν είναι και αποκλειστικά δικοί μου. Όλοι οι άνθρωποι σε μια πίστα χορεύουμε όπως μας χτυπούν το ντέφι οι ανάγκες μας.
«Π»: Τί απαιτεί η λογοτεχνική δημιουργία;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Η λογοτεχνική δημιουργία, όπως και κάθε άλλη δημιουργία, απαιτεί τον έρωτα. Ο Έρωτας είναι αυτός που κινεί τα νήματα της ζωής μας και μας ωθεί σε πράξεις δημιουργικές. Χωρίς τον έρωτα ο άνθρωπος περνά απαρατήρητος από την ζωή και χάνεται.
«Π»: Έχετε αγαπημένους συγγραφείς;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Πολλοί είναι οι Έλληνες λογοτέχνες ποιητές και πεζογράφοι και όχι μόνον που μου αρέσουν. Λίγοι δεν με προσελκύουν. Από τους ξένους μου αρέσουν περισσότερο όσοι ασχολούνται με το αστυνομικό είδος. Μου αρέσουν βέβαια και άλλοι συγγραφείς και των πέντε ηπείρων, αλλά σε αυτήν την περίπτωση ρόλο μεγάλο έχει ο μεταφραστής. Η μετάφραση όπως είναι γνωστόν είναι μεταδημιουργία.
«Π»: Αγαπημένο βιβλίο;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Μου αρέσει πολύ του Γιαροσλάβ Χάσεκ, «Ο καλός στρατιώτης Σβέικ». Αλλά δεν είναι το μόνο. Θα μπορούσα να θυμηθώ ακόμη καμιά πενηνταριά με το όνομά τους και τα έργα τους. Αλλά νομίζω ότι είναι περιττό.
«Π»: Ο συγγραφέας πρέπει να έχει απαραίτητα το χάρισμα της γραφής; Πιστεύετε στο ταλέντο;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Ο συγγραφέας πρέπει να είναι σε θέση να διατυπώνει με σαφήνεια τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, για να δημιουργεί τους απαραίτητους διαύλους επικοινωνίας, δηλαδή να μπορούν να τον καταλάβουν οι άλλοι. Γιατί από την στιγμή που εκθέτει το έργο του, αυτό δεν του ανήκει πια. Για να γίνει όμως αυτός που μπορεί να γράφει συγγραφέας χρειάζεται πολύ διάβασμα και μεγάλη προσπάθεια. Κυρίως να μην λυπάται να διαγράφει ό,τι ο ίδιος θεωρεί σπουδαίο και σημαντικό. Ένας βασικός κανόνας της συγγραφής λέει: Για να σου δώσει η τριανταφυλλιά ωραία ρόδα, πρέπει να την κλαδεύεις.
«Π»: Ποιό συγγραφικό είδος αγαπάτε;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Μου αρέσει πολύ η ποίηση, την θεωρώ την κορωνίδα της γραφής. Μου αρέσει όμως πολύ και το αστυνομικό μυθιστόρημα.
«Π»: Μιλήστε μας για τη διδασκαλία σας στο ΕΚΠΑ, των Αρχαίων Ελληνικών.
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Στο τμήμα Φιλοσοφίας,Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας ως επιστημονικός συνεργάτης οργάνωσα σεμινάρια για τους προπτυχιακούς φοιτητές όλων των τμημάτων της Φιλοσοφικής. Στα σεμινάρια αυτά δίδαξα Γενική διδακτική των μαθημάτων και ειδική διδακτική για το πώς διδάσκουμε στους μαθητές μας τα Αρχαία Ελληνικά Γράμματα από το πρωτότυπο. Τα σεμινάρια διδακτικής και διδασκαλίας διήρκεσαν δέκα χρόνια. Για την προσπάθεια αυτή συγκέντρωσα ένα μεγάλο και σημαντικό υλικό, το οποίο διέθεσα στους φοιτητές μου, αλλά εξέδωσα και δύο μελέτες με την συνεργασία αξιόλογων καθηγητών της δευτεροβάθμιας: «Διδάσκω και μαθαίνω στο σχολείο» και «Όπου και όπως δει, η διδασκαλία των ΑΕ απο το πρωτότυπο».
«Π»: Έχετε σημαντικότατο συγγραφικό έργο. Τί πραγματεύονται τα βιβλία σας;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Όπως ήδη ανέφερα,έχω γράψει μελέτες, εργασίες, αλλά και βιβλία που εμπνεύστηκα από την ελληνική μυθολογία που την λατρεύω και τα μυκηναϊκά παλάτια του Οδυσσέα, του Αγαμέμνονα, του Τυνδάρεω. Έχω γράψει επίσης και μυθιστορήματα. Το πρώτο βιβλίο που εξέδωσα ήταν η μελέτη «Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο». Μέσα από την έρευνα στα έπη του Ομήρου, την Ιλιάδα και κυρίως την Οδύσσεια, αλλά και την δραματική ποίηση ανιχνεύουμε πώς ήταν η ζωή των δούλων στην εποχή του Ομήρου. Ακολουθούν:
«Ρόζα Ιμβριώτη, της ζωής και του σχολείου.» Ερευνήθηκε η παιδαγωγική και εκπαιδευτική δράση της μεγάλης παιδαγωγού Ρόζας Ιμβριώτη κατά τον 20ο αιώνα. Οι παιδαγωγικές της ιδέες προσεγγίζονται μέσα από τα βιβλία και τα άρθρα της. Η εκπαιδευτικής της δράση ερευνήθηκε μέσα από τον τρόπο διδασκαλίας της στα Γυμνάσια και όπου αλλού η ίδια έδρασε ως δασκάλα.
«Διδάσκω και μαθαίνω στο σχολείο.» Από την διδασκαλία μου στους προπτυχιακούς φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το βιβλίο περιλαμβάνει βασικές οδηγίες Γενικής Διδακτικής των μαθημάτων. Περιλαμβάνει και δειγματικές διδασκαλίες καταξιωμένων καθηγητών της μάχιμης εκπαίδευσης.
«Όπου και όπως δει». Από την διδασκαλία μου στους προπτυχιακούς φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Περιλαμβάνει βασικές οδηγίες για την διδασκαλία των ΑΕ από το πρωτότυπο. Οι σημειώσεις από την διδασκαλία
δουλεύτηκαν εκ νέου, πλουτίστηκαν και εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Ownbook to 2015. Το βιβλίο πλουτίστηκε με την συνεργασία δύο σπουδαίων φιλολόγων, της Νέλλης Τσενόγλου και της Έφης Φλαριώτη, που διέθεσαν δείγματα διδασκαλιών τους από
το Γυμνάσιο και το Λύκειο αντίστοιχα.
«Συνομιλώντας με την ποίηση». Δοκίμια εμπνευσμένα από το έργο σπουδαίων ποιητών μας. Κάθε μέρος περιλαμβάνει: το ποίημα, την ανάλυση και ανάπτυξη της κεντρικής του ιδέας, τις απόψεις μου σχετικά με το μήνυμα του ποιήματος. Το κάθε μέρος ολοκληρώνεται με ένα σύντομο αλλά και ουσιαστικό βιογραφικό του ποιητή.
«Σημεία και τέρατα της μυθολογίας». Στηρίζεται στην ελληνική μυθολογία, περιέχει μόνον μυθολογικά τέρατα και παρουσιάζεται με δυνατή δραματοποίηση και μυθοπλασία.
«Ήρωες και Δαίμονες». Είναι μια τριλογία εμπνευσμένη από τα παλάτια της Ιθάκης. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στον Λαέρτη, πατέρα του Οδυσσέα και τον έρωτά του για μια δούλη, την Ευρύκλεια, όπως και στον γάμο του με την Αντίκλεια. Στο δεύτερο μέρος μιλάει ο Οδυσσέας στον Ερμή τον Ψυχοπομπό καθοδόν προς τον Άδη, μετά τον θάνατο του βέβαια. Τέλος, στο τρίτο μέρος μιλάει η Πηνελόπη. Αναφέρεται στον γάμο της με τον Οδυσσέα και στις δυσκολίες που πέρασε είκοσι χρόνια χωρίς αυτόν. Και στα τρία μέρη υπάρχει δυνατή δραματοποίηση και μυθοπλασία.
«Εσύ να με λες Ηγερία». Αναφέρεται στην ίδρυση της Ρώμης που έγινε τον 8ο αι. π. Χ. Ιδρύθηκε από τον Ρωμύλο και θεμελιώθηκε νομοθετικά από τον Νουμά. Στηρίζεται σε στοιχεία ιστορικά και κυρίως μυθολογικά με πολλή μυθοπλασία και δραματικότητα (διαλόγους κλπ).
«Καλό δρόμο, Αρετή». Αναφέρεται στον κακό γάμο μιας νεαρής Ηπειρωτοπούλας από τα χωριά της Άρτας, η οποία όταν κατάλαβε για τα καλά ότι κινδυνεύει η ζωή της από την κακιά πεθερά της πήρε την τολμηρή για την εποχή της (19ος αι.) απόφαση να φύγει από το σπίτι του άντρα της και ή να βρει ένα κατάλυμα να δουλέψει σαν άνθρωπος και να ζήσει με αξιοπρέπεια ή να πεθάνει αξιοπρεπώς αναζητώντας την
ελευθερία στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της εποχής της. Υπάρχουν ακόμη και σύντομες μελέτες που εκδόθηκαν, όπως:
– Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από την μετάφραση, 1992.
– Με αφορμή ένα ποίημα του Καβάφη. (Ποσειδωνιάται). Δοκιμή αγωνίας για την ελληνική γλώσσα, 1993.
-Η διαθεματική διδασκαλία. Πόσο πιο προσοδοφόρο θα γίνει το κάθε μάθημα, αν εξετασθεί σφαιρικά μέσα από ένα σύνολο επιστημών, 2004.
Υπό έκδοση βρίσκεται ένα ακόμη δικό μου μυθιστόρημα με τον τίτλο «Δεν έχεις το δικαίωμα να θέλεις». Επίσης φιλοδοξία μας είναι να γίνει μια τρίτη έκδοση της μελέτης μου Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο.
«Π»: Ως Δρ. Φιλοσοφίας, θεωρείτε ότι η μελέτη της φιλοσοφίας διαμορφώνει τρόπο σκέψης και στάση ζωής;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Αρχικά να ξεκαθαρίσω ότι εγώ είμαι Διδάκτωρ των παιδαγωγικών. Αλλά δεν μπορεί κανείς να γίνει διδάκτωρ σε καμία επιστήμη αν δεν μελετήσει φιλοσοφία γενικά και την φιλοσοφία της κάθε επιστήμης ειδικά. Φιλοσοφία σημαίνει αναζήτηση της αλήθειας μέσα από την σπουδή και την μάθηση. Η εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη αναζήτηση της αλήθειας, σε όποιο βαθμό αυτό είναι εφικτό, είναι λογικό να διαμορφώνει στον ερευνητή στάση ζωής, να τον κάνει περισσότερο ρεαλιστή.
«Π»: Και πού οδηγεί η μελέτη της φιλοσοφίας;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Η αναζήτηση της αλήθειας, της ουσίας, του προς έρευνα αντικειμένου πλουτίζει τον άνθρωπο με γνώσεις βέβαια, αλλά και με εμπειρίες κατάλληλες να τον βοηθήσουν να γνωρίσει τους ανθρώπους και τον κόσμο, ή έστω να τους προσεγγίσει περισσότερο. Είναι μεγάλο το κέρδος για όποιον ασχολείται με μια σοβαρή και εμπεριστατωμένη έρευνα να μελετήσει και την φιλοσοφία της έρευνάς του.
«Π»: Το αναγνωστικό κοινό και οι εκδοτικοί οίκοι στηρίζουν την έκδοση επιστημονικών συγγραμμάτων;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Το κοινό που προσελκύεται στις ημέρες μας από το διάβασμα είναι λιγοστό, αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Αυτοί που ενδιαφέρονται για την επιστήμη είναι λιγότεροι και θα ασχοληθούν κυρίως με ό,τι τους έχει επιστημονικά απασχολήσει ή ανήκει στον κύκλο των ενδιαφερόντων τους. Οι άλλοι αναγνώστες θα στραφούν πάλι σε ό,τι τους τραβά το ενδιαφέρον. Οι εκδοτικοί οίκοι φρονώ ότι δεν έχουν την δύναμη να μαγνητίσουν τους αναγνώστες, γι’ αυτό θα προτιμήσουν να εκδώσουν ό,τι το κοινό αναζητά. Κυρίως την μυθοπλασία.
«Π»: Τί απαιτείται μέχρι την ολοκλήρωση ενός βιβλίου;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Προηγείται το ερέθισμα, το οποίο θέλει τον δικό του χρόνο. Ακολουθεί η έρευνα, η οποία απαιτεί επίσης τον δικό της χρόνο, γιατί ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Και αυτό, για να μην γράφουμε στον αέρα. Τέλος η σύνθεση αφού γραφτεί και ξαναγραφτεί, θα ολοκληρώσει την προσπάθεια, όταν φτάσει στο κατάλληλο επίπεδο. Χρειάστηκε να γράψω βιβλίο πάνω από δύο χρόνια.
«Π»: Στα έργα σας υπάρχουν βιώματα δικά σας;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Λογικό είναι βιώματα δικά μου, όπως αναζητήσεις και προβληματισμοί, να πέρασαν στα έργα μου. Οι ανησυχίες μου όμως οι κοινωνικές, ιστορικές, παιδαγωγικές αποτυπώνονται καλύτερα στα άρθρα μου που έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιό μου, τετρακόσια περίπου δικά μου. Η διεύθυνση του ιστολογίου μου, για όποιον ενδιαφέρεται, είναι: chryssablog.wordpress.com.
«Π»: Πώς βλέπετε το εκπαιδευτικό μας σύστημα;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής, δεν καλύπτει τις ανάγκες των νέων μας. Απαιτείται εκ θεμελίων αναδιάρθρωσή του στην φιλοσοφία ότι το σχολείο υπηρετεί πρώτα τον αναπτυσσόμενο άνθρωπο και στη συνέχεια την κοινωνία, μέσα στην οποία αυτός καλείται με την ενηλικίωσή του να ζήσει και να συμβάλει και στην εξέλιξή της θετικά. Βλέπετε εσείς αυτό να συμβαίνει; Όχι! Το εκπαιδευτικό μας σύστημα ετοιμάζει τους νέους μας να σπουδάσουν στην Ελλάδα με έξοδα των γονιών τους και στη συνέχεια να πάνε στο εξωτερικό και να διαθέσουν εκεί το δυναμικό τους και το πνευματικό και το ψυχικό και το σωματικό. Εν γένει το εκπαιδευτικό μας σύστημα όζει, απαιτεί συζήτηση και είμαι στη διάθεσή σας για το συγκεκριμένο θέμα αν με χρειαστείτε.
«Π»: Τί σας θλίβει;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Με θλίβει βαθύτατα ό,τι και εσάς, πιστεύω. Η σκληρή και απάνθρωπη πραγματικότητα, το κακό πρόσωπο της κοινωνίας που προβάλλεται αφειδώς μέσα από την εικόνα που έχει κατακυριεύσει την καθημερινότητά μας και μάλιστα με κυνικό τρόπο. Θα έλεγε κανείς πως το κάνει επίτηδες να στρέψει το ενδιαφέρον των νέων σε μια φιλοσοφία όχι ότι υπάρχει και το κακό, αλλά πως υπάρχει μόνο το κακό, η φρίκη στην ζωή μας και εμείς πρέπει να γίνουμε χειρότεροι για να το πολεμήσουμε. Εν τέλει δεν προβάλλονται τα θετικά πρότυπα, που είναι και περισσότερα και πιο κατάλληλα προς μίμηση.
«Π»: Τί ετοιμάζετε;
ΧΡ.ΧΡ.Π.: Έχω ήδη έτοιμο ένα ακόμη μυθιστόρημα προς έκδοση. Το περιεχόμενό του το εμπνεύστηκα από ένα αληθινό γεγονός, αλλά είναι κυρίως μυθοπλασία. Ετοιμάζω επίσης την τρίτη έκδοση της μελέτης μου: «Δούλοι και δουλεία στον Όμηρο». Έχουν εξαντληθεί και οι δύο εκδόσεις και μου το ζητούν αρκετοί μελετητές. Σκέπτομαι λοιπόν μια τρίτη έκδοση εμπλουτισμένη με νέα στοιχεία που έφερε στο φως η έρευνα γύρω από τον Όμηρο και το έργο του και που ποτέ δεν έχει σταματήσει.